چشمه های خروشان تو را می شناسند           موج های پریشان تو را می شناسند

 

1 ـ چشمه های خروشان و موج های آشفته ، با تو آشنا هستند.

نکته های دستوری : چشمه‌های خروشان(ترکیب وصفی) /

موج‌های پریشان: ترکیب وصفی سه

 واژه ی مشتق(چشمه ،خروشان،پریشان) /

پریش از مصدر پریشیدن + ان = واژه ی مشتق /

می شناسند(فعل مضارع اخباری) / آرایه : تناسب (چشمه ، موج ، خروشان)/واج آرایی(حرف ش)/

 دو تشخیص داریم (چشمه ها می شناسند) و ( موج ها می شناسند)/ تناسب(ریگ ، بیابان) /خروشان : پُر سر و صدا / پریشان : آشفته /

منظور از چشمه‌های خروشان و موج‌های جوشان انسان‌های آزاده، پاک و

صادق هستند.

پرسش تشنگی را تو آبی، جوابی        ریگ های بیابان تو را می شناسند

2 ـ تو برای انسان های تشنه ی معرفت ، همانند آب ارزشمندی هستی که آن ها را سیراب می کند.ریگ های بیابان هم ارزش تو را می داند. /

آرایه : تشبیه(مانند آب و جواب هستی) /

تضاد (تشنگی و آب)/تناسب(تشنگی و آب)/

تشخیص(ریگ ها تو را می شناسند)/ پرسش تشنگی(استعاره مکنیّه)/

 ریگ‌های بیابان(ترکیب اضافی) / منظور شاعر از ریگ‌های بیابان همان انسان‌های دردمند هستند. / نکته دستوری : مشتق(پرسش،تشنگی) /

پرسش : اسم مصدر از مصدر پرسیدن / تشنگی: تشنه بودن، واژه معنی مصدری می‌دهد، پسوند (ی) مصدری است. / «ی» در آب و جواب ، اسنادی به معنی«هستی» است./ را در مصراع اوّل به معنی«برای» حرف اضافه است و در مصراع دوم ، نشانه ی مفعولی /

نام تو رخصت رویش است و طراوت         زین سبب برگ و باران، تو را می شناسند

3ـ ای امام رضا(ع) نام تو اجازه ی روییدن و شادابی است به این علّت تمام گیاهان و قطره های باران تو را می شناسند.(گیاهان و قطره های

 باران ، شادابی خود را از تو گرفته اند.)/ رخصت: اجازه ، دستور/

رویش : روییدن/ طراوت : شادابی ،تازگی ، نشاط/ زین سبب : به این علّت /

آرایه : تناسب(رویش ، برگ ، طراوت ، باران) / تشخیص(برگ و باران تو را

می شناسند)/ باران(نمادپاکی) / در این بیت آرایه ی « حُسن تعلیل »

دیده می شود. / نکته دستوری : مشتق(رویش و باران) /

رویش(ازمصدر روییدن)/ زین سبب(قید) / (زین : مخفّف ازاین)

هم تو گل های این باغ را می شناسی      هم تمام شهیدان تو را می شناسند

 4ـ ای امام رضا(ع) ، تو همه ی انسان های خوب و شایسته ی این جهان

را می شناسی و تمام شهیدان هم ، وجودِ پاک تو را درک کرده اند. /

آرایه : گل (استعاره از انسان های پاک و خوب) / باغ(استعاره ازدنیا) /

 تناسب(گل و باغ) / نکته ی دستوری : « را » در مصراع اوّل و دوم ،

نشانه ی مفعولی است. / «هم»به معنی همچنین قید تاکید است. /

 این باغ: یک ترکیب وصفی / (این) صفت اشاره/

می‌شناسی (مضارع اخباری) / تمام شهیدان : گروه نهادی /

 تو : ضمیر شخصی جدا ، مفعول جمله /

اینک ای خوب! فصل غریبی سرآمد     چون تمام غریبان تو را می شناسند

 5 ـ ای امامِ خوبِ ما ، اکنون زمان غریبی و تنهایی به پایان رسید ،

چون که تمام انسان های غریب و بیگانه ، تو را می شناسند. 

مفهوم کلی بیت : امام رضا(ع) برای همه ، آشنا و دوست داشتنی است. /

اینک : اکنون / فصل : زمان / غریبی : نا آشنا ، بیگانه /

سرآمد : به پایان رسید / آرایه : خوب : مجازاً امام رضا(ع)/

 اضافه ی تشبیهی(فصل غریبی)/کنایه (سر آمدن)/

تناسب(عبور،کوچه)/ تناسب(غریب و می شناسند) /

نکته ی دستوری : کل این بیت ، یک جمله ی «غیرساده»

است : فصل غریبی سر آمد ، جمله ی هسته(پایه)، مصراع دوم ،

جمله ی وابسته(پیرو)/ «ی» در غریبی (مصدری) /

غریبی (واژه ی مشتق)/ سرآمد (فعل مرکّب)

اینک: قید زمان / ای خوب: شبه جمله، خوب ، صفت جانشین اسم ،

منظور امام رضا(ع) / چون: به معنی (زیرا) حرف پیوند است.

کاش من هم عبور تو را دیده بودم         کوچه های خراسان تو را می شناسند

6 ـ ای کاش ، آن زمانی که از خراسان عبور می کردی من هم بودم و

مانند مردم خراسان حضور تو را درک می کردم./ آرایه : کوچه های

خراسان (مجازاً مردم خراسان)/ تشخیص(کوچه های خراسان تو را

می شناسند) تلمیح ( به سفر امام رضا(ع) به نیشابور) /

 نکته دستوری : دیده بودم(ماضی بعید) / کوچه(واژه ی ساده) /

کاش(شبه جمله)/ کاش: قید افسوس و آرزو / هم : به معنی همچنین

 یا نیز: قید تاکید است.

شعر « میلاد گل » از امام خمینی (ره)  ـ قالب شعر : غزل

میلاد گل و بهار جان آمد             برخیز که عید می کشان آمد

1 ـ میلاد حضرت مهدی (عج) فرا رسید و وجود عاشقانش را پراز

نشاط و شادی کرد. برخیز ، زیرا ، زمانِ خوشی و شادابی است. /

میلاد : تولّد / می کشان : باده نوشان(در این بیت به معنی « عارفان

 و عاشقان» است.) / آرایه : تناسب(بهار ، عید ، گل ، میلاد) /

گل و بهار جان استعاره از حضرت مهدی/ می کشان : استعاره از

 عارفان و عاشقان / نکته ی دستوری : برخیز ، فعل امر از مصدر

 برخاستن / می کشان (واژه ی مرکب)

میلاد گل: اشاره به حضرت مهدی (عج) /

میلاد گل و بهار جان: گروه نهادی /

 عید می‌کِشان: عید عاشقان، دلدادگان به امام زمان (عج)  /

خاموش مباش زیر این خرقه         بر جان جهان، دوباره جان آمد

 2 ـ گوشه نشینی و افسردگی را رها کن ، زیرا با تولّد امام زمان(عج) ،

تمام مردم جهان ، روح و جان تازه ای گرفتند. /  

خرقه: لباس، جامه‌ی عارفان و عاشقان /  مصراع اوّل یک طنز لطیف

دارد، شاعر (امام خمینی ره) معتقد است که باید از لباس ریا خود

را بیرون آورد. در ادب عرفانی بعضی از واژه‌ها معنای عکس می‌دهد.

به عنوان مثال: خرقه که یک لباس درویشی و عارفانه است ولی در

 عرفان لباس ریاکارانه است.  / آرایه : جان و  جهان: جناس ناقص

 افزایشی / جان ، جان : به نظر می‌رسد در مصراع دوم بین دو واژه‌ی

 (جان) آرایه‌ی جناس تام دیده می‌شود. /  بیت دارای واج آرایی

 حرف (ج) است.

گلزار زعیش، لاله باران شد             سلطان زمین و آسمان آمد

3 ـ تمام هستی ، به خاطر تولّد سرور آسمان و زمین (امام زمان) شاد و

 زیبا شد. / عیش : خوشی / سلطان: پادشاه /

آرایه : تناسب(گلزار، عیش ، لاله) / سلطان( استعاره از حضرت مهدی)

تضاد(زمین و آسمان)/ تناسب(زمین و آسمان) /

 زمین و آسمان : مجازاً تمام هستی / گلزار : نهاد /  عیش: خوشی در

جمله نقش متممّی دارد. /  

لاله باران: مسند /  لاله باران: بارانی از لاله، تشبیه دارد./

سلطان زمین و آسمان: گروه نهادی 

آماده امر و نهی و فرمان باش        هشدار که منجی جهان آمد

4 ـ آگاه باش که امام زمان ، نجات بخش مردم ، به دنیا آمده ، سپس

 با تمام وجود آماده ی اجرای دستور و امر او باش. /

 نهی : منع/ هشدار : آگاه باش/ مُنجی : نجات بخش (منظور حضرت مهدی)/

 آرایه : تضاد(امر و نهی) /جهان(مجازاًمردم) /

 آماده ی امر و نهی و فرمان (گروه مسندی است ، زیرا جمله اسنادی است) /